O północy zakończyła się publiczna zbiórka funduszy na tłumaczenie “Księgi pamięci Żydów augustowskich” na portalu wspieram.to. Oto podsumowanie akcji:

Łącznie zebraliśmy 17 771 zł z oczekiwanych 31 500 zł, czyli około 56% tej kwoty. 95 osób wsparło nas 121 razy, a to oznacza, że kilka osób wspierało nas wielokrotnie! Dziękujemy za wszystkie wpłacone kwoty, te duże i te małe! Jesteście wielcy!

Wsparcia finansowe to jedno, ale nie bylibyśmy w stanie uzbierać tej kwoty, gdyby nie szeroko rozpowszechniana informacja o kampanii. Łącze do portalu było udostępnione 188 razy!

Nasze wskaźniki pokazują, że strona kampanii na portalu wspieram.to była odwiedzana w tym czasie ponad 3100 razy! Zainteresowanie pomysłem i zbiórką pieniężną przekroczyło nasze najśmielsze oczekiwania i jest to miejsce, aby podziękować również wszystkim, którzy niestrudzenie udostępniali informacje o zbiórce na tłumaczenie “Księgi pamięci Żydów augustowskich”. Bez Was o akcji nie dowiedziałoby się aż tyle osób!

Równolegle do trwającej kampanii na wspieram.to otrzymaliśmy kilkanaście wsparć bezpośrednio na konto, a także znaczące wsparcia od instytucji: Augustowskich Placówek Kultury oraz Urzędu Gminy Sztabin. Oto podsumowanie finansowe na dzień dzisiejszy:

Nie wiemy, jaka będzie dokładnie końcowa objętość Księgi, ale przewidujemy, że do pełnego sfinansowania tłumaczenia brakuje nam jeszcze około 3-6 tysięcy złotych. Dlatego nie będziemy ustawać w wysiłkach, aby zebrać brakującą kwotę. W związku z tym postanowiliśmy kontynuować zbiórkę publiczną, już przez nasz własny sklep internetowy, która będzie trwała do końca listopada. Zachowujemy przy tym identyczny regulamin wiążący wsparcia z nagrodami, jak na portalu wspieram.to. Oto link do kontynuacji zbiórki: https://jzi.org.pl/kategoria-produktu/kpza/. Zobowiązujemy się jednocześnie do dalszego informowania o postępach w pracach nad Projektem na stronie https://jzi.org.pl/ksiega-pamieci-zydow-augustowskich/.

Do wszystkich osób wspierających rozesłaliśmy certyfikaty potwierdzające wsparcie.

Raz jeszcze dziękujemy wszystkim wspierającym! Dodajecie nam energii i motywacji do dalszej pracy!

*kwota przybliżona bazująca na dzisiejszych kosztach drukarni, a ponieważ druk książek przeznaczonych na nagrody będzie wykonywany w styczniu 2022, ceny druku mogą ulec zmianie

Naszymi sąsiadami była młoda para - najstarsza córka pięknej Jehudit ze swoim mężem. Mieli skład bakalii, a od podwórza dwa obszerne pokoje z kuchnią, wszystko bogato umeblowane. Korytarz i ganek były wspólne.

Piękna Jehudit, ma się rozumieć, miała męża oraz, oprócz zamężnej córki, syna o imieniu Nisl, który był ode mnie 3 lata starszy.

W Augustowie wszyscy znali Jehudit. Handlowała zbożem i miała spichlerz. Przychodziłem tam, żeby pobawić się z Nislem. Pociągały mnie przede wszystkim stęchła woń, półmrok i mączny pył unoszący się w powietrzu. W kątach zasnutych pajęczynami stały saki napełnione kukurydzą, pszenicą, jęczmieniem i żytem. Jako że byłem dość mały i zwinny, lubiłem się chować pomiędzy workami, gdzie nikt nie mógł mnie znaleźć. Najbardziej pociągała mnie skrzynia z grochem. Turlałem się w przesypujących się nasionach, czerpiąc z tego ogromną radość oraz czując groch pod koszulą, na całym ciele, nawet w butach.

W ich stodole, w sąsieku bawiłem się z moją młodszą siostrą Maszą i kilkoma jej koleżankami w „tatę i mamę”. Czasami moja siostrzyczka, a czasami inna dziewczynka oczekiwały dziecka, a ja byłem tatą i akuszerem, który pomagał przyjść niemowlęciu na świat i potem je wychować.

Piękna Jehudit była pobożną Żydówką. W miasteczku krążyły żartobliwe opowieści o jej gorliwych modłach do Pana Świata, które rankiem dawały się słyszeć z babińca. Do synagogi przychodziła wcześniej, jeszcze zanim formował się pierwszy minjan. Piękna Jehudit pozostawała z Najwyższym w intymnej zażyłości, była z nim na „ty” nie tylko podczas modlitwy, ale także w życiu codziennym. Mówiła do niego: „Ja, twoja sługa, piękna Jehudit już tu jestem. Natomiast mój mąż Cwi Hirsz jeszcze stoi w bieliźnie, niedługo przyjdzie.

Jest to kolejny fragment tłumaczenia Księgi pamięci Żydów augustowskich z języka jidysz. Chcesz przeczytać więcej? Wesprzyj tłumaczenie całości tej Księgi.

Nie zachowała się fotografia pięknej Jehudit, dlatego dla zilustrowania posta załączamy zdjęcie innej pięknej Żydówki - Hedy Lamarr, austriackiej i amerykańskiej aktorki. Urodziła się 9 listopada 1914 roku w Wiedniu.

Już chyba wszyscy wiedzą, jak wygląda projekt okładki „Księgi pamięci Żydów augustowskich”. Publikowaliśmy go w wielu miejscach, aż do znudzenia. Projekt ten, o ile skutecznie nawiązuje zarówno do skromnej okładki oryginału, jak i do okładki poprzedniej księgi pamięci wydanej przez JZI (o Żydach sokólskich), to jest za mało związany z samym Augustowem. Czas więc było coś wymyślić. Jakiś augustowski akcent na okładce, inny niż tylko w tytule.

Pomnik wzniesiony na dawnym cmentarzu żydowskim w Augustowie jest najbardziej znanym dziś symbolem dawnej obecności Żydów w tym mieście i w jakiś sposób powinien zostać utrwalony na okładce książki. Stąd graficznie niewielkie, ale symbolicznie istotne zmiany w nowym projekcie okładki. Wewnętrzny obrys ornamentu odzwierciedla kształt górnej połowy pomnika. Dodatkowo w szczytowej części znajduje się wierna kopia menory (siedmioramiennego świecznika, symbolu judaizmu), która została wykuta w oryginalnym pomniku. Osobie patrzącej na okładkę projekt ma przypominać o losach Żydów Augustowskich, a jednocześnie nie powinien tracić pierwotnych powiązań z poprzednimi wydaniami ksiąg pamięci, w tym z oryginałem księgi augustowskiej.

Więcej: https://jzi.org.pl/2021/05/05/nowa-okladka-ksiegi-pamieci-zydow-augustowskich/

Ojciec zabrał mnie do Ostrowi. Ujrzałem tam zupełnie innych Żydów. Całkiem niepodobnych do tych, których znałem z Augustowa. Mówili inaczej, ubierali się inaczej, ale skoro chcieli ojca za rabina, to musieli to być prawdziwi, porządni Żydzi. W moich oczach wyglądali jednak dziwacznie. Zaniedbani, zarośnięci, ze skołtunionymi brodami i dziko rosnącymi pejsami. Wszyscy zapuszczeni i niedomyci.

Zaskakujące że ojciec był tymi osobliwymi Żydami zachwycony. Tłoczyli się nieustannie w naszym domu, wchodzili i wychodzili, drzwi się nie zamykały, najwyraźniej pilnie potrzebowali rad mojego ojca. „To bardzo pobożni Żydzi” – tak mówiła mi mama, i dlatego ojciec tak bardzo ich lubił.

Mnie się jednak nie podobali. Jak miałem ich lubić, skoro oni mnie nie lubili. Patrzyli koso i wołali za mną „Niemiec!”. Nie mogłem zrozumieć, jak to się stało, że żydowski chłopak z Nisztaniszek, Michaliszek i Augustowa stał się dla nich „Niemcem”. Skoro człowiek się rodzi Żydem w rodzinie rabina, czy może stać się kimś innym? Jak to? Nie rozumiałem, jak mogą mnie tak przezywać.

Kiedy wychodziłem na ulicę, chłopcy w moim wieku unikali mnie, spoglądali na mnie jakbym był potworem. Nosili długie kapoty, których poły plątały się im między nogami i przeszkadzały w szybkim biegu. Na głowach nosili dziwaczne czapki z deklem. Czułem się bardzo nieswojo, wolałem zostawać w domu…

Mama posłała po krawca. Zdjął ze mnie miarę i za parę dni miałem długą kapotę, taką jak wszyscy. Nie chciałem się wyróżniać, żeby nie wytykano mnie palcami. Postanowiłem zapuścić sobie pejsy, żeby przestali gapić się na mnie, jak gdybym był jakimś straszydłem.

Tak Aba Gordin, syn augustowskiego rabina, opisywał wyjazd z Augustowa do Ostrowi Mazowieckiej. Trafił z jednej społeczności żydowskiej do drugiej, ale jakże innej niż ta "wielkomiejska", augustowska.

To przetłumaczony fragment "Księgi pamięci Żydów augustowskich". Wesprzyj projekt, a dowiesz się więcej o dawnych mieszkańcach Augustowa wyznania mojżeszowego

Za 20 zł można kupić wiele drobnych prezentów, o których szybko zapominamy i lądują następnie gdzieś głęboko w szufladzie, albo szybko stają się bezużyteczne i lądują w koszu.

Za 20 zł można też wesprzeć lokalną historię Augustowa przekazując taki drobny datek na społecznościowy projekt tłumaczenia "Księgi pamięci Żydów augustowskich". Na pewno się nie zmarnuje!

Dla jednej osoby to jest niewielka kwota, jednak jeśli wiele osób zdecyduje się na takie wsparcie, kwota staje się konkretna. Tak właśnie działają projekty crowdfundngowe!

Wzbogać historię Augustowa i wesprzyj Projekt

W ubogiem, trawionem nieustannie pożogą, mieście, daremnie szukać zabytków przeszłości, gmachów okazałych. Widok ten aż nadto uwidocznia nasze słowa: ma to być bowiem ulica „pryncypalna”. Przy dostatecznem powiększeniu obrazu można odczytać na domu narożnym szyld wyłącznie w języku rosyjskim. Takie były przed kilku laty wszystkie, szyldy w całej gubernji. Wyrzucono szyldy polskie już przed 40-tu z górą laty, za gubernatora Gervais'go.

Kościół katolicki, murowany, wzniesiony w r. 1845 ze składek parafjan, na miejsce starego, drewnianego, zewnątrz dość okazały, przedstawia się wewnątrz bardzo skromnie, lubo czysto i schludnie.

Zdjęcie widoków ulic lub gmachów Augustowa należało, przed rokiem 1906, do czynów heroicznych: fotograf miejscowy miał prawo robić zdjęcia tylko w obrębie swego zakładu. Jeżeli chodziło nawet o zdjęcie grupy uczestników jakiegoś wesela lub zjazdu poza zakładem, należało podawać prośbę do powiatu.

Te zdjęcie wykonane około 1900 r. oraz opis do niego z 1907 r. znajdą się w wyjątkowym albumie "Unikalny Augustów". Na około 100 stronach znajdzie się ponad 200 zdjęć Augustowa z pierwszej połowy XX wieku wraz z odpowiednio dobranymi opisami ze starej prasy z podobnego okresu co wykonywane zdjęcie.

Ten ekskluzywny, kolekcjonerski album dostępny będzie wyłącznie dla osób którzy wsparli lub wesprą odpowiednią nagrodą projekt tłumaczenia i wydania "Księgi pamięci Żydów augustowskich".

Zbliżał się pochód, na którego czele szedł młody, przystojny mężczyzna, niosący na rękach niemowlę. Obok szła również wysoka młoda kobieta, prowadząca około 5-letnie dziecko. Po przyjściu do domu dowiedziałem się, ze mężczyzna był chirurgiem, a kobieta lekarką dziecięcą, u której matka moje leczyła siostrę Marysię i brata Michała. Za nimi szli czwórkami kobiety i mężczyźni. Wszyscy coś nieśli – jedni węzełki, inni małe dzieci.

Po obu stronach kolumny maszerowali żołnierze, którzy przekleństwami, okropnym krzykiem, popychaniem lufami starali się, aby idący szli czwórkami środkiem ulicy. W dłoniach trzymali karabiny gotowe do strzału. Pochód szedł w ciszy. Gdzieniegdzie słychać było płacz dziecka. Płacz i zawodzenie narastało na rogatkach. Prawie wszyscy odwracali się i spoglądali na miasto. Widać było, że żegnali się z miejscem gdzie się urodzili i mieszkali. Wiedzieli, że już tu nie wrócą, ze są skazani na śmierć. Pochód ten posuwał się w stronę Rajgrodu przez 2-3 godziny. Przeszło kilka tysięcy ludzi. Za pochodem jechały podwody, na które kładziono ludzi, którzy pomimo bicia, nie mieli siły iść.

Powyższy fragment dotyczący likwidacji getta augustowskiego pochodzi ze wspomnień Jana Dusyna udostępnionych dzięki Muzeum Ziemi Augustowskiej. Liczymy, że przynajmniej niektóre z wymienionych tam osób uda się zidentyfikować i odkryć ich wcześniejsze losy. Losy późniejsze wszystkich mieszkańców Augustowa i okolic żydowskiego pochodzenia są dobrze znane – ich życie zakończyło się w obozach koncentracyjnych lub podczas drogi do nich. Historie postaci Żydów augustowskich ujrzą światło dzienne dzięki tłumaczeniu “Księgi pamięci Żydów augustowskich”. Na to właśnie zbieramy fundusze.

Wprowadzamy kolejną, świetną nagrodę za wsparcie! Jest to piesza wycieczka po terenach dawnego Warszawskiego Getta: Plac Grzybowski, synagoga Nożyków, Waliców, kładka na Chłodnej, sądy na Lesznie, Muranów, Polin (z zewnątrz), Kopiec Anielewicza i Umschlagplatz. Całość w towarzystwie profesjonalnego przewodnika miejskiego. Czas 2,5 godziny. Języki: polski, angielski, niemiecki, włoski i hiszpański do wyboru. Ta część nagrody do odbioru natychmiastowego.

Wycieczka jest dostępna w ramach nagrody "Turysta Warszawa". Prócz tego w nagrodzie są wydrukowane egzemplarze "Księgi pamięci Żydów augustowskich" oraz albumu "Unikalny Augustów".

Wspaniały i niebanalny prezent dla osoby zainteresowanej historią Żydów w Warszawie.

Kolejną dobrą wiadomością dla Projektu jest pozyskanie zespołu tłumaczeniowego z języka jidysz. Tłumaczenie około 100 stron "Księgi pamięci Żydów augustowskich" z tego języka wykona zespół studentów historii i kultury Żydów z Wydziału Historii UW pod kierownictwem dr Moniki Polit. Pani Monika Polit jest adiunktem w Centrum Badania i Nauczania Dziejów i Kultury Żydów w Polsce im. Mordechaja Anielewicza. Mieliśmy okazję zapoznać się z fragmentami prac zespołu i możemy tylko powiedzieć, że zapowiada się materiał znakomitej jakości!

Mamy przyjemność przedstawić dziś sylwetkę pani Magdaleny Sommer, która przetłumaczy całość hebrajskojęzycznej części "Księgi pamięci Żydów Augustowskich". Pani Magdalena studiowała hebraistykę na Uniwersytecie Warszawskim, i w czasie studiów przez rok była studentką Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie, dzięki stypendium Ministerstwa Edukacji Izraela. Tam ukończyła najwyższy poziom „ulpanu” (szkoły językowej) i zdała egzamin państwowy. Uczestniczyła również w seminariach dla nauczycieli hebrajskiego jako j. obcego, między innymi w Ulpanie Akiwa w Netanii.

Od 2006 roku pracuje w Fundacji im. Prof. Mojżesza Schorra, gdzie uczy współczesnego jęz. hebrajskiego. Zajmuje się także tłumaczeniami z języka hebrajskiego- zarówno użytkowymi, jak i literackimi. Tłumaczyła m. in. książki Zeruyi Shalev, Amosa Oza, Eshkola Nevo i innych izraelskich autorów. Szczególnie interesuje się okresem „odnowy” języka hebrajskiego i początkami hebrajskiej kultury współczesnej.

Bardzo się cieszymy, że Pani Magdalena Sommer będzie tłumaczyć z języka hebrajskiego. Mamy w ten sposób gwarancję, że część księgi zapisana w języku hebrajskim będzie przetłumaczona na najwyższym poziomie literackim.

Wprowadziliśmy dwie nowe nagrody Kolekcjoner i Czytelnik Kolekcjoner. Dostępne wyłacznie dla wspierających projekt! Sprawdź co otrzymasz za wsparcie!

[EN]

We have introduced two new rewards, Collector (Kolekcjoner) and Collector Reader (Czytelnik Kolekcjoner). Available to supporters of the project only! Check what you will get for your support!

Dostaliśmy wiele komentarzy z prośbą o wyjaśnienie, czym są "Księgi pamięci". Oto ono:

Geneza ksiąg pamięci sięga średniowiecza. Pierwsza taka księga powstała w Norymberdze w 1296 roku. Miała ona upamiętniać tych, którzy zginęli w pogromach począwszy od mordów dokonanych przez krzyżowców w czasie pierwszej krucjaty na wiosnę 1096 roku.

Kolejne księgi pamięci powstawały na jej wzór w innych gminach żydowskich. Cel tych ksiąg był początkowo liturgiczny. Zgodnie z żydowskimi wierzeniami przypominanie zmarłych i modlitwa w ich intencji miały im pomóc w osiągnięciu wiecznego spokoju.
W ciągu wieków księgi pamięci ewoluowały, a ich tradycja odżyła po Zagładzie. W różnych miejscach świata, gdzie znaleźli się ocaleni Żydzi, głównie w Stanach Zjednoczonych, w Izraelu i Argentynie, zaczęły powstawać księgi opisujące doświadczenie Zagłady i przywołujące obrazy życia żydowskiego sprzed niej.

Pisane są w językach jidysz i hebrajskim (niektóre w dwóch wersjach językowych), czasami zawierają spis treści lub krótkie streszczenie w języku angielskim. Zwykle w tytule tych ksiąg znajduje się nazwa miasta czy miasteczka oraz słowa ickor-buch [księga pamięci], pinkas [kronika], sefer [księga] czy sefer zikaron. [księga pamięci].

Większość z nich ułożona jest według podobnego schematu. Na początku znajduje się artykuł zawierający zarys dziejów danej miejscowości, następnie teksty omawiające szczegółowo życie religijne, gospodarcze, społeczne, polityczne i kulturalne, przeróżne organizacje, zrzeszenia i ugrupowania działające na tym terenie. Kolejna część poświęcona jest często konkretnym ulicom, budowlom i innym szczegółom topograficznym, a także ważniejszym lub szczególnie barwnym postaciom. Ważną część księgi stanowią relacje dotyczące zagłady, wspomnienia o zamordowanych i świadectwa spisane przez ocalałych. Na końcu znajdujemy nekrologi poświęcone poszczególnym mieszkańcom, nierzadko całym rodzinom.

[EN]

The origin of memorial books goes back to the Middle Ages. The first such book was created in Nuremberg in 1296. It was supposed to commemorate those who died in pogroms starting from murders committed by Crusaders during the First Crusade in spring 1096.

Subsequent memorial books were created following its model in other Jewish communities. The purpose of these books was initially liturgical. According to Jewish beliefs, remembering the dead and praying for them was supposed to help them achieve eternal peace. Memorial books have evolved over the centuries and their tradition was revived after the Holocaust. Books describing the experience of the Holocaust and bringing back memories of Jewish life before it began to appear in various parts of the world where Jewish survivors were found (mainly in the United States, Israel, and Argentina).

They are written in Yiddish and Hebrew (some of them in two languages) and sometimes contain a table of contents or a short summary in English. The title of these books typically includes the name of the city or town and the words ickor-buch [memory book], pinkas [chronicle], sefer [book] or sefer zikaron [book of remembrance] Most of them follow a similar pattern. At the beginning, there is an article giving an overview of the history of a given place, followed by texts detailing its religious, economic, social, political, and cultural life along with various organizations, associations and groups active in the area. The next part is often dedicated to specific streets, buildings, and other topographical details and to important or particularly colourful individuals. An important part of the book consists of accounts of the extermination, memoirs of the murdered and testimonies written by survivors. Obituaries dedicated to particular inhabitants (often to whole families) are placed at the end of the book.