Od kiedy wyrobiłem sobie swoją tożsamość muzyczna i moralną Przystanek Woodstock był moim marzeniem. Musiałem poczekać kilka lat zanim mogłem dostąpić zaszczytu bycia uczestnikiem tego festiwalu. Po raz pierwszy jeszcze w Żarach w roku 2000. No i rzecz oczywista, zakochałem się od razu i bez pamięci w wolności, luzie, nastawieniu i klimacie tego miejsca. Zamknięty w sobie introwertyk mógł wreszcie przestać zwracać uwagę na normy społeczne i być sobą w całej rozciągłości. No a do tego ta wspaniała muzyka… Ech łezka w oku się kręci gdy dziś to wspominam. Przez kolejne 15 lat jedynie dwa razy nie udało mi się odprawić dorocznego rytuału i powrócić w to miejsce. Mimo, że geograficznie miejsce się zmieniło to przecież cały czas był ten sam Przystanek. I tak 13 razy pojawiałem się w dzień przed rozpoczęciem festiwalu na polu, rozbijałem namiot, zwykle oddawałem krew i zanurzałem się w innym, nienormalnym i jakże mi bliskim świecie. Przez te 15 lat zaraziłem Woodstockowym wirusem mojego najmłodszego brata, poznałem niezliczoną ilość przyjaciół i przeżyłem niezapomniane chwile na setkach koncertów. Tak miało być do końca świata i o jeden dzień dłużej.

Jednak na przełomie sierpnia i września w 2015 roku moje życie wywróciło się do góry nogami. W czerwcu spełniłem marzenie życia odwiedzając najważniejsze parki narodowe Kenii czając” o Tanzanię. Jak co rok naładowałem akumulatory na Przystanku i z optymizmem patrzyłem w przyszłość planując w myślach kolejną wyprawę z aparatem. Pełen nadziei na nowe udane wojaże nadal obserwowałem świat z pozycji chłodnego dokumentatora. W ostatnich dniach sierpnia to się jednak zmieniło. Wzbierająca fala nienawiści w stosunku do ludzi uciekających przed bombami przełamała moje bariery. Wylałem w Internet całą złość na bezduszność i głupotę które ogarnęły moje ulubione media społecznościowe. To jednak nie starczyło. Postanowiłem iść za ciosem, zorganizowałem demonstrację a po niej powstała grupa dziś rozpoznawalna jako „Refugees Szczecin”.

Przez kolejne miesiące działaliśmy nieustająco starając się poprawiać stale pogarszającą się sytuację. Naturalny wydało mi się również że w tym szczególnym dla mniej miejscu jakim jest Przystanek Woodstock nie może nas zabraknąć. Gorączkowe przygotowania wypełniły czerwiec i początek lipca. W ten oto sposób na 14tym w moim życiu Przystanku miałem znów być nowicjuszem.

Wtorkowy poranek przywitał mnie chłodem i chmurami. Pierwszy szok to prawie pusty pociąg. No ale w sumie nic dziwnego w końcu oficjalne rozpoczęcie festiwalu dopiero za dwa dni. W Kostrzynie „odebrałem” pierwsze dwie koleżanki i ruszyliśmy na pole. A tu kolejny szok. Nigdy jeszcze nie widziałem tak pustego pola. Czyżby ludzie się wystraszyli pesymistycznych prognoz pogody lub „imprezy po podwyższonym stopniu ryzyka”? No ale jest w końcu wtorek. Na pewno będzie lepiej. Gdy snułem podobne rozważania, czekając na wyznaczenie miejsca na rozstawienie naszego namiotu, nad Kostrzynem zaświeciło lipcowe słońce dodając wszystkim energii. Godzinę później już wiedzieliśmy co, jak, gdzie. Rozbiliśmy swoje obozowisko za wielkim namiotem ASP i rozpoczynaliśmy zmagania z naszym, pożyczonym jak prawie wszystko, płóciennym domem trudnych rozmów. Poskładanie ośmiometrowego kolosa bez instrukcji, pierwszy raz w życiu i do tego w trójkę było wyzwaniem. Ale w końcu od czego człowiek ma tytuł inżyniera w kieszeni i głowę na karku oraz nieposkromiony upór w sercu. Po 2-3 godzinach rozpaczliwych zmagań, prób i błędów wreszcie zadaszony szkielet stał. Budowniczowie opadli przy okazji niemal całkiem z sił ale na szczęście stopniowo przybywały posiłki i wspólnymi siłami do wieczora mieliśmy już w pełni gotowy namiot a cały sprzęt multimedialny sprawdzony. Wszystko gotowe a w nas narastała trema przed pierwszymi spotkaniami już za parę godziny. Czy wystarczy nam sił by powstrzymać emocje? Czy uda nam się poprowadzić rzeczowe dyskusje? Czy nie rozbijemy się o falę hejtu? Czy znajdą się chętni na warsztaty? Te i wiele innych pytań kłębiły mi się w głowie kiedy nad Kostrzynem zapadał zmrok a my jeszcze raz czytaliśmy scenariusze działań na kolejne dni.

Środa 7:30 słońce za chmurami a mimo to nie daje spać. A może spać nie daje niecierpliwe wyczekiwanie? Tak czy siak czas wstawać. Współorganizatorzy ASP mogą pozwolić sobie nawet na rarytas jakim jest na Woodstock ciepły prysznic z rana. Żołądek ściskają nerwy więc śniadanie ograniczone jedynie do podwójnej kawy. No i do roboty. Przygotować pierwsze filmy, rozłożyć ulotki i broszury, otworzyć namiot i czekać na pierwszych odwiedzający. Ku naszemu pozytywnemu zaskoczeniu od rana pojawiali się ludzie. Chcieli rozmawiać i byli pokojowo nastawieni. Nie wszyscy entuzjastycznie przyklaskiwali naszym postulatom ale wszyscy gotowi byli na rozmowę. Materiały wzbudzały niesłabnące zainteresowanie. A my z każdą godziną, z każdą kolejną rozmową uspakajaliśmy się i nabieraliśmy pewności, że to był dobry pomysł. Kolejne godziny przynosiły coraz większa zainteresowanie a nam wiele radości sprawiała każda osoba włączająca się w warsztaty czy chcąca posłuchać jednej z przygotowanych opowieści. Teksty wybraliśmy nie łatwe więc nie jedna osoba opuszczała nasz namiot zamyślona lub wręcz smuta. Nam również czasem potrzebne było oczyszczenie. Czasem dawała nam je woda a czasem słowa siostry Małgorzaty Chmielewskiej płynące z pobliskiego głównego namiotu ASP. Siostra w ciepły, ludzki i pozbawiony nadęcia sposób tłumaczyła to samo co i my próbowaliśmy przekazać. Dodawało nam to kolejny zastrzyk energii

Wieczór spędziliśmy radośnie świętując urodziny jednego z naszych kolegów. Wracając dawno po zmroku do namiotu w głowie znów kłębiło mi się tysiąc myśli. Po mozolnym wdrapaniu się na wzgórze ASP obróciłem się jednak by spojrzeć na wielką scenę gdzie właśnie trwała próba świateł. Pole było już wypełnione a scena rozbłyskała rafią barw. Tak byłem znowu w domu. Kolejny raz Woodstock ładował mi baterie. 

Czwartek, obudził nas deszczem. Niebo od wczesnych godzin testowało wytrzymałość i upór uczestników festiwalu. Pole szybko zamieniło się w grząską mozaikę kałuż i rozdeptanych błotnistych ścieżek między nimi. Popłynęły potoki głównymi ciągami komunikacyjnymi. Zrobiło się chłodno i znów ogarnęły mnie wątpliwości. Tego dnia poranne zmagania w naszym namiocie pozostawiłem pozostałym a ja udałem się do wielkiego namiotu ASP. Na scenie tego magicznego miejsca zawsze występowały nieprzeciętne postacie mówiące o ważnych i kontrowersyjnych tematach. Tego dnia nie było inaczej. Najpierw Jerzy Stuhr poczęstował widzów sporą garścią wspomnień i anegdot rozgrzewając serca niezapomnianymi tekstami i piosenkami. Później przyszedł czas na rozmowy cięższego kalibru. Na scenie miejsce wspaniałego aktora i reżysera zajęła kobieta niezłomnej woli i olbrzymiego serca. Szefowa i założycielka Polskiej Akcji Humanitarnej opowiadała o początkach tej wspaniałej organizacji. O pierwszym konwoju, który zorganizowała na całkiem „wariackich papierach”. Opowiadał też czym tak naprawdę jest wojna i jakim uczuciem jest zostać ostrzelanym gdy wiezie się pomoc. Słowa Pani Janiny dodały mi otuchy i upewniły w słuszności działań. Trzeba robić swoje mimo przeciwności bo tylko tak można zmienić świat. Po krótkiej przerwie na tekturowych fotelach ASP zasiedli dr Adam Bodnar i Michał Wawrzyniak próbując wspólnie zdefiniować przyczyny powstawania fali hejtu w Internecie. Panowie starali się też doprecyzować samą definicję hejtu jak i zastanowić się nad możliwością walki z tym zjawiskiem. Rozmawiali zarówno o walce prawej jak i tej, którą podjąć na co dzień może każdy z nas. Pomimo rozbieżności zdań, opinii i recept wszyscy zgodzili się, że z nienawiścią trzeba walczyć a walkę tą trzeba rozpocząć już od siebie. Współczesne media społecznościowe dają nam niemal nieograniczoną możliwość formułowania opinii na dowolny temat. Nie zwalnia nas to jednak z odpowiedzialności za swoje słowa. Nadal należy pamiętać że słowa potrafią mieć wielką moc i potrafią wyrządzać innym nieodwracalną krzywdę.

Gdy wielki namiot zaczął się wyludniać a deszcz nie odpuszczał ochładzając atmosferę niemal do 10 stopni ja wracałem wesprzeć w pracy kolegów i koleżanki. Mile zaskoczyła mnie rozgrzana od dyskusji atmosfera wewnątrz namiotu gdzie trwały już kolejne warsztaty. Ważne słowa przeplatały się wyjaśnianymi mitami niczym sznurki w powstających nieopodal makramowych bransoletkach. Niemal momentalnie wpadłem w wir pracy, dyskusji, opowiadań i tysiąca i jednej drobnostek. Do tego stopnia utonąłem, że z trudem przypominałem sobie o konieczności dokumentowania tego co się dzieje. Czyżbym nie potrafił być już chłodnym obserwatorem rzeczywistości?

Dzień zakończyłem rodzinnie, muzycznie i przy złocistym napoju. Na moment znów będąc weteranem. Lawirując między kałużami wyszukiwaliśmy pod wielką sceną suchszych wysepek by nacieszyć uszy dźwiękami nie rujnując do reszty coraz bardziej mokrych butów. Połknięty wirem muzyki świateł i dobrej zabawy znów zapomniałem o czasie. Mimo mocnych postanowień znów nie udało się dotrzeć do namiotu przed drugą w nocy. Więc do snu słuchałem nocnego koncertu z wielkiego namiotu ASP.

Piątek już w planach miał być dniem wytężonej pracy. Dziesięć godzin spędzonych w Naszym płóciennym domu dyskusji minęło niczym z bicza strzelił. Rozmowy, dyskusje, filmy, czytane na głos fragmenty książek, warsztaty i znów dyskusje. Wszystko tworzyło jeden nie przerwany strumień wiedzy i uczuć przekazywanych Woodstockowiczom i odbieranych od nich. Mimo ledwie kilku godzin snu starczało siły by setny raz powtórzyć te same informacje i obalić ten sam mit.

Wieczór znów obfitował w muzyczne atrakcje i spotkania z przyjaciółmi. Tymi których widuje tylko tam co zawsze nadaje Przystankowi dodatkowego smaku. Ze sceny lał się nieprzerwany potok mocnych dźwięków zapewnianych przez DECAPITATED, LACUNA COIL a w końcu sławną APOCALYPTICA. Logika podpowiadała, że należało by wcześniej iść spać bo w końcu jutro ostatni i pewnie najbardziej wyczerpujący dzień. Jednak festiwalowa dusza nie pozwalała zasnąć więc noc trwała długo.

Zgodnie z przewidywaniami sobota była najbardziej pracowita. Tym razem do samego rana świeciło piękne słońce co sprzyjało podróżowaniu uczestników festiwalu po całym jego terenie. Wielu z nich zajrzało do naszego namiotu by dowiedzieć się czegoś więcej o Uchodźcach. Kolejny dzień tłumaczyliśmy że człowieczeństwo nie zależy od koloru skóry czy miejsca urodzenia, że pomoc nie jest warunkowana wdzięcznością a wiara w tego czy innego boga nie jest jednoznaczna z radykalizmem czy terroryzmem. Większość naszych rozmówców odchodziła od stoiska z błyskiem zrozumienia w oczach co nas niezmiernie cieszyło. Usłyszeliśmy też nie jedno ciepłe słowo od weteranów na ASP. Nie zabrakło ludzi którzy zaoferowali pomoc i zaprosili do współpracy.

Wieczorem zamykaliśmy namiot już bardzo zmęczeni ale przekonani o dobrze wykorzystanym czasie i dobrze wykonanej pracy. Mimo zmęczenia trzeba było uczcić ten sukces więc znów do późnych godzin nocnych słuchaliśmy wspaniałej muzyki i mądrych słów Jurka na zakończenie festiwalu.

No i już prawie koniec. Teraz trzeba jeszcze rozebrać namiot, posprzątać po sobie, zebrać pozostałe materiały i można rozjechać się do domów. To właśnie wypełniło większość niedzielnego dnia.
Podsumowując. Praca na Woodstckowym polu jest wyczerpująca i całkowicie zmienia perspektywę i percepcję festiwalu. Jest to jednak doświadczenie niebywałe i warte przeżycia. Nasz namiot gościł w sumie około tysiąca gości co, jak na pierwszą próbę dotarcia do festiwalowej publiczności, poczytujemy sobie za wielki sukces. Większość planowanych aktywności się odbyła i wszystkie były ciepło i aktywnie przyjęte. Mamy całą długą listę tego co następnym razem można zrobić inaczej i lepiej ale to też bardzo pozytywny objaw.
Już dziś zaczynamy planować spotkanie za rok. Ja już wiem że będę i że znów będę pracował. Mam też nadzieję że zobaczymy się na polu i tak do końca świata i o jeden dzień dłużej.

Tekst & zdjęcia: Jan Górski

Na Woodstock pojechaliśmy w celu propagowania wiedzy na temat uchodźców, demitologizacji tematu, przybliżania faktów i szerokiego kontekstu zjawiska. Służyć temu miały przygotowane przez nas materiały (broszury, ulotki, wlepki), pokazywane filmy, prowadzone przez nas (a właściwie przez żeńską część naszej grupy) warsztaty, oraz my sami, prowokujący do dyskusji, rozmawiający, wyjaśniający, tłumaczący. Wiedzieliśmy, że przyjdzie nam mierzyć się z górą ksenofobicznych mitów – po to w końcu jechaliśmy – z drugiej strony byliśmy dobrej myśli; jechaliśmy na Woodstock, który przyciąga osoby o większej niż przewiduje polska norma życzliwości, tolerancji, ciekawości świata.
Zgodnie z naszymi przewidywaniami, zdecydowana większość osób odwiedzających nas charakteryzowała się otwartością umysłu, kulturą osobistą i nastawieniem na dialog. Nie brakowało wyrazów szacunku i uznania dla naszej pracy, w opinii wielu rozmówców teraz szczególnie potrzebnej. Sporo osób wyglądało na całkowicie niezorientowanych w temacie, ale chętnych do rozmowy i poznania bliżej zagadnienia. Nasza broszura oraz wlepki „Stop ksenofobii” i „Polska bez nienawiści” cieszyły się sporym zainteresowaniem, nie mogliśmy też narzekać na brak frekwencji na warsztatach i pokazach filmów.

Oczywiście, lwia część spośród naszych rozmówców stanowili zagorzali przeciwnicy przyjmowania uchodźców. Nie brakowało wśród nich zadeklarowanych zwolenników Janusza Korwina Mikke, wyznawców spiskowych teorii dziejów, osób nie do końca wyzwolonych z przekonań rasistowskich. Przede wszystkim byli to ludzie, których wyobrażenia na temat uchodźców kształtują apokaliptyczne wieści o gwałtach i rozbojach, ksenofobiczne stereotypy i uprzedzenia, nie odróżniający ISIS od jego ofiar, operujący hasłami, gotowi na poparcie swojego stanowiska przytaczać najbardziej makabryczne historie z uchodźcami w roli głównej.
Zestaw stereotypów, uprzedzeń i obaw zazwyczaj układał się w podobny schemat: uchodźcy są przede wszystkim „obcy kulturowo”, co uniemożliwia integrację i asymilację, przyjeżdżają tu po niczym nieograniczony, dożywotni socjal, z zamiarem brutalnego narzucenia nam własnej religii i obyczajowości, nie chcą się uczyć ani pracować, a w ogóle to młodzi mężczyźni powinni walczyć o swój kraj. Dyskredytować uchodźców miały nie tylko stosunek do kobiet, zamiłowanie do przemocy, szeroko pojęta roszczeniowość, masowe gwałty Europejek, kradzieże w sklepach i ogólne lekceważenie europejskich norm obyczajowych, ale także posiadanie smartfonów i „markowych” ciuchów. Często jako argument przeciwko przyjmowaniu uchodźców wskazywano na możliwość albo wmieszania się między uchodźców terrorystów, albo radykalizacji przybyszy. Wątpliwości budziła też zdolność naszych i europejskich służb do weryfikacji wszystkich przybywających.

Co charakterystyczne – ach ta magia Woodstocku – nasi oponenci byli nastawieni na dialog, wymianę poglądów, argumentów, opinii, byli w stanie wysłuchać dłuższego wywodu, a nawet przyznać, że nie zna problemu tak dobrze jak my. Ze swojej strony staraliśmy się, aby nasi rozmówcy spojrzeli na uciekinierów z Syrii jak na zdesperowane ofiary wojennej pożogi, a przede wszystkim jak na ludzi. Przytaczaliśmy fakty i statystyki, czasem zupełnie nieznane tym, z którymi prowadziliśmy dyskusję. Omawialiśmy procedurę przyznawania statusu uchodźcy oraz realia programu integracyjnego. Przybliżaliśmy elementy kultury arabskiej, wyjaśnialiśmy pojęcie dżihadu i szariatu, odpierając zarzut, jakoby imperatywem każdego muzułmanina było prowadzenie walki z niewiernymi i życie według surowego rygoru religijnych zakazów i nakazów. Próbowaliśmy pokazać medialną metodologię tworzenia stereotypów, polegającą na podkreślaniu przynależności wyznaniowej zamachowca, jeśli jest muzułmaninem i całkowitym pomijaniu nacji i religii sprawcy, jeśli jest katolikiem (i Polakiem). Przekonywaliśmy, że muzułmanie nie stanowią kulturowo-cywilizacyjnego monolitu, że wielu z nich ma obojętny stosunek do religii, która z kolei jest interpretowana na wiele sposobów. Tłumaczyliśmy, że powodzenie integracji zależy od dobrej woli obu stron, a nieufność i podejrzliwość wypycha muzułmanów na margines społeczeństwa, gdzie wegetując jako pariasi łatwiej staną się ofiarą radykalnych ideologii. Aby ściągnąć z uchodźców odium zła, wskazywaliśmy na fałszujący obraz rzeczywistości, a konserwujący ksenofobiczne urazy model interpretacji zachowań społecznych, według którego czyny ekstremistów są świadectwem norm i tożsamości muzułmanów, natomiast zbrodnie dokonywane przez członków naszej wspólnoty są wyjątkiem, patologią, która przecież zdarza się wszędzie…

Nie sposób było oprzeć się wrażeniu, że wielu przeciwników przyjmowania uchodźców zetknęło się z artykułowanym przez nas punktem widzenia po raz pierwszy. I, o dziwo, nasza argumentacja działała. Na twarzach naszych rozmówców rysowało się wahanie, niepewność, gdzieś ulatniało się niezłomne przekonanie, że uchodźcy do wcielone zło. Wielokrotnie ci, którzy zaczynali od stwierdzenia, że uchodźcy to terroryści, w pewnym momencie mówili, „no tak, nie wszyscy”, ci, którzy w uciekinierach z Bliskiego Wschodu widzieli przede wszystkim zagrożenie przyznawali, że „pomagać oczywiście trzeba”, ludzie, którzy nieświadomie banalizowali albo lekceważyli sytuację Syryjczyków, Afgańczyków czy Irakijczyków nagle zaczynali dostrzegać ich cierpienie i rozumieć motywy ich decyzji o ucieczce z rodzinnego kraju. Nie mamy złudzeń, że ktoś pod wpływem rozmowy z nami zmienił swoje stanowisko o 180 stopni, ale zbudowaliśmy płaszczyznę porozumienia, a perspektywa, w ramach której odcięcie się od uchodźców stanowi jedyne racjonalne wyjście z problemu, została w wielu przypadkach zachwiana. Oczywiście, zdarzały się osoby całkowicie odporne na naszą argumentację, a nawet reagujące na nasze stanowisko agresją, ale był to znikomy procent osób, z którymi się zetknęliśmy. 

Doświadczenie intensywnych spotkań i dyskusji przyniosło dwie refleksje – pesymistyczną i optymistyczną. Po pierwsze, widać jak deformujący rzeczywistość wpływ na świadomość społeczną ma preparowana przez prawicowe media, polityków i publicystów ksenofobiczna propaganda, odcinająca społeczeństwo od wiedzy, zamykająca je w zaklętym kręgu frazesów, kłamstw i ignorancji, gdzie świat postrzega się przez pryzmat jednowymiarowych stereotypów, a najsilniej odczuwanym uczuciem jest lęk i pogarda. A jednak – i to jest drugie spostrzeżenie – dialog, porozumienia a nawet zmiana przekonań są możliwe. Nie zawsze, nie wszędzie, nie w każdym przypadku, ale jednak bezpośredni dialog, przedstawienie i przybliżenie odmiennego punktu widzenia przynosi efekt. Powtarzane przez nas powiedzenie, że kropla drąży skałę nie jest frazesem, co chyba wszyscy odczuliśmy bardzo wyraźnie. Tak więc – darujcie patos – warto byś kroplą, nie tylko na Woodstocku.

Tekst: Filip Przytulski, 

Zdjęcia: Jan Górski